Kompleksowe omówienie rewolucyjnych zmian w prawie karnym w publikacjach C.H.Beck

Rewolucyjne zmiany w „polityce karania” przestępców – nowelizacja Kodeksu karnego z 7 lipca 2022 roku

Ustawą z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karnych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy IX Kadencji Sejmu RP) dokonano największej reformy Kodeksu karnego ostatnich lat.

Ustawa stanowi istotną rewolucję w zakresie zmian w Kodeksie karnym, bowiem przewiduje m.in.:

– Możliwość orzeczenia tzw. bezwzględnej kary dożywotniego pozbawienia wolności (tj. możliwość orzeczenia zakazu warunkowego zwolnienia sprawcy w przypadku wymierzenia takiego rodzaju kary).

– Modyfikację kar [m.in. likwidację kary 25 lat pozbawienia wolności (jako odrębnego rodzaju kary); wydłużenie kary terminowego pozbawienia wolności do 30 lat; zmiany w zakresie przepisów dotyczących kary łącznej].

– Możliwość odpowiadania przez nieletniego, który w chwili popełnienia czynu zabronionego ukończył 14 lat, za zabójstwo w typie kwalifikowanym z art. 148 § 2 lub § 3 KK.

– Wyłączenie możliwości stosowania art. 37a KK w niektórych przypadkach.

Przepisu art. 37a KK nie stosuje się do sprawców określonych w art. 64 § 1 KK (recydywa specjalna podstawowa) lub którzy popełnili przestępstwo, działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym i sprawców, który po raz kolejny prowadzili pojazd mechaniczny w stanie nietrzeźwości w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym (art. 178a § 4 KK).

– Zmianę częściową orzekania przepadku (m.in. wprowadzenie środka w postaci przepadku pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, popełnionego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo przepadku jego równowartości).

– Istotne modyfikacje przepisów określających zasady oraz dyrektywy wymiaru kary z art. 53 KK.

– Obowiązkowe wymierzenie kary powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia w przypadku recydywy specjalnej podstawowej (z art. 64 § 1 KK).

– Wprowadzenie nowej, szczególnej postaci recydywy.

Dodanie przepisu art. 64a KK, który prowadzi do nadzwyczajnego obostrzenia kary względem sprawców dwóch umyślnych przestępstw: zbrodni zabójstwa w związku ze zgwałceniem lub przestępstwa przeciwko wolności seksualnej zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, popełnionych przez tego samego sprawcę: przestępstwa uprzedniego, za które skazano daną osobę na karę pozbawienia wolności, i ponownego, popełnionego przez tę osobę w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary za przestępstwo pierwsze. W takim przypadku kara będzie wymierzona w granicach nie niższych od wysokości dolnego zagrożenia zwiększonego o połowę, a w przypadku występków – do najwyższego ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

– Wydłużenie okresu odbywania kary, po upływie którego skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności mógłby ubiegać się o uzyskanie warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności z 25 do 30 lat.

– Podwyższenie z 6 miesięcy do 1 roku możliwości zarządzenia wykonania kary od zakończenia okresu próby w sytuacji warunkowego zawieszenia jej wykonania.

– Zmiany w zakresie przedawnienia.

Zwiększenie okresu przedawnienia karalności zbrodni zabójstwa z 30 do 40 lat. Nowelizacja wyłącza ponadto przedawnienie karalności oraz przedawnienie wykonania kary niektórych przestępstw.

– Znaczne podwyższenie ustawowych zagrożeń karnych przy wielu przestępstwach – ponad 90%, dotyczy to wyłącznie podwyższenia górnego zagrożenia.

Przykładowo obecnie za przestępstwo zbrodni w typie podstawowym grozi kara od 8 do 15 lat pozbawienia wolności, 25 lat pozbawienia wolności albo kara dożywotniego pozbawienia wolności (art. 148 § 1 KK). Po wejściu w życie nowych przepisów sąd będzie mógł orzec sprawcy karę pozbawienia wolności w granicach 10–30 lat albo karą dożywotniego pozbawienia wolności.

– Znaczne zmniejszenie katalogu kar możliwych do orzeczenia przy przestępstwie prowadzenia (nawet pierwszy raz) pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, znajdując się jednocześnie w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego (i jednocześnie podwyższenie najsurowszego rodzaju kary).

Nowelizacja wprowadza również szereg przepisów typizujących, statuujących nowe czyny zabronione. Zmiany w tym zakresie dotyczą wprowadzenia przyjęcia zlecenia zabójstwa, odpowiedzialności karnej za przygotowanie do popełnienia zbrodni zabójstwa (czynów określonych w art. 148 § 1 – zabójstwa w typie podstawowym oraz w art. 148 § 2 i 3 – typów kwalifikowanych).

Nowelizacja przewiduje także wprowadzenie nowych typów czynu zabronionego – przyjęcia zlecenia zabójstwa człowieka w zamian za udzieloną lub obiecaną korzyść majątkową lub osobistą (art. 148a § 1 KK) oraz art. 244c KK, który w § 1 penalizuje uchylanie się od wykonania orzeczonego przez sąd środka kompensacyjnego poprzez nałożenie obowiązku naprawienia szkody, obowiązku zadośćuczynienia za doznaną przez inną osobę krzywdę albo nawiązki orzeczonej za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego.

Pomimo wskazania w uzasadnieniu projektu, że planowane zmiany zwiększają zakres uznania sędziowskiego przy wymiarze kary, przedmiotową zmianę należy zdecydowanie ocenić wprost przeciwnie – a mianowicie ma ona zdecydowanie ograniczać dyskrecjonalną władzę sędziego przy orzekaniu kar, środków karnych i środków kompensacyjnych oraz przepadku przy poszczególnych zbrodniach i występkach.

Autor tekstu: adw. dr Mariusz Olężałek – Dziekan Prawa i Administracji na Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi, Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w Łodzi

Zapraszamy do zapoznania się z aktualną ofertą i do zakupu publikacji C.H.Beck w księgarni internetowej oraz w księgarniach stacjonarnych.