Aktualności

Pracownicze Plany Kapitałowe w jednostkach samorządu terytorialnego

Pracownicze Plany Kapitałowe to program dobrowolnego, długoterminowego oszczędzania, w którym uczestniczą pracownicy, pracodawcy oraz państwo. Każdy z podmiotów zaangażowanych w system, w określonym w przepisach stopniu, wnosi składki do PPK w każdym miesiącu  (corocznie w przypadku wpłat z budżetu państwa) uczestnictwa pracownika w PPK. Zasady tworzenia i funkcjonowania PPK uregulowała ustawa z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych.

Harmonogram wejścia w życie

Ustawa weszła w życie 1 stycznia 2019 r. jednak w praktyce jej przepisy obowiązują poszczególne grupy pracodawców od ustawowo określonego terminu. Dla największych podmiotów zatrudniających jej przepisy stosowane są od 1 lipca 2019 r., dotyczy to podmiotów zatrudniających na dzień 31 grudnia 2018 r. co najmniej 250 osób. Pozostałe podmioty będą włączane do programu stopniowo, według przewidzianego w art. 134 ust. 1 ustawy o PPK harmonogramu. Pierwotnie od 1 stycznia 2020 r. przepisy ustawy o PPK obowiązywać miały także firmy, które zatrudniają co najmniej 50 osób zatrudnionych (według stanu na dzień 30 czerwca 2019 r.), a od 1 lipca 2020 r. podmioty zatrudniające do najmniej 20 osób zatrudnionych (według stanu na dzień 31 grudnia 2019 r.) miały wdrożyć PPK. Jednak przepisy ustawy z 31 marca 2020 r. o zamianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych i wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw zmodyfikowały termin wdrożenia II fazy PPK. Tym samym podmioty z II fazy wdrożą PPK wraz z podmiotami III fazy. Oznacza to konieczność zawarcia umów dotyczących PPK w firmach zatrudniających co najmniej 50 osób (według stanu na 30 czerwca 2019 r.) do 27.10.2020 r. (umowy o zarządzanie PPK) i do 10.11.2020 r. (umowy o prowadzenie PPK). W ostatnim etapie wdrażania PPK, który rozpocznie się 1 stycznia 2021 r., PPK wdrożą pozostałe podmioty, w tym także jednostki sektora finansów publicznych. Wdrożenie PPK w jednostkach sektora finansów publicznych nie jest uzależnione od ilości zatrudnianych przez nie pracowników. Wszystkie jednostki wdrażają PPK jednocześnie – zarówno m.in. organy administracji rządowej, sądy czy trybunały jak i jednostki samorządu terytorialnego i ich związki jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej czy NFZ, ZUS, publiczne uczelnie, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej.

Obowiązki pracodawcy przy wdrażaniu PPK

Ustawa o PPK nałożyła na pracodawców, w tym także pracodawców będących jednocześnie podmiotami zaliczanymi do jednostek sektora finansów publicznych, a więc i na jednostki samorządu terytorialnego, szereg obowiązków związanych z udziałem w PPK. Muszą oni wybrać instytucję finansową, która dla pracowników utworzy rachunki PPK, podpisać z wybraną instytucją finansową umowę o zarządzanie PPK, a także umowę o prowadzanie PPK w imieniu i na rzecz osób zatrudnionych. Pracodawca zobowiązany jest także terminowo i prawidłowo obliczać, pobierać oraz przekazywać wpłaty do wybranej instytucji finansowej, gromadzić i archiwizować dokumentację dotyczącą PPK, a także przekazywać pracownikom oraz wybranej instytucji finansowej informacje związane z utworzonymi PPK. Jeśli pracodawca nie ma siedziby lub miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z ustawą o PPK, może scedować obowiązki nałożone na niego ustawą o PPK na osobę zatrudnioną. Zasady, na jakich pracownik zastąpi podmiot zatrudniający w obowiązkach pracodawcy, powinna określić umowa zawarta pomiędzy tymi podmiotami.

Wybór instytucji finansowej

Pracodawca, w tym także jednostka samorządu terytorialnego, zobowiązany jest do wyboru instytucji finansowej, która będzie zarządzała PPK. Dokonuje on tego wyboru w porozumieniu z działającą w instytucji zakładową organizacją związkową, a jeśli taka nie funkcjonuje, w porozumieniu z reprezentacją osób zatrudnionych wyłonioną w przyjętym u tego pracodawcy trybie. Jeżeli na miesiąc przed upływem terminu, w którym podmiot zatrudniający jest obowiązany do zawarcia umowy o zarządzanie PPK, nie zostanie osiągnięte porozumienie co do wyboru instytucji finansowej, decyzja o wyborze instytucji, w której utworzy PPK, należy do pracodawcy. Wybór instytucji finansowej przez pracodawcę możliwy jest wyłącznie spośród podmiotów umieszczonych w ewidencji PPK. Przed zawarciem umowy pracodawca musi zweryfikować czy dany podmiot znajduje się na liście. Ponadto na pracodawcy ciąży obowiązek wzięcia pod uwagę najlepiej rozumianego interesu osób zatrudnionych, co w rzeczywistości powinno uwzględniać przede wszystkim proponowane przez instytucję finansową warunki zarządzania środkami gromadzonymi w PPK, np. wysokość opłat za zarządzanie, efektywność instytucji w zarządzaniu czy tez posiadanie przez instytucję doświadczenia w zarządzaniu funduszami inwestycyjnymi czy funduszami emerytalnymi. Obowiązek ten dotyczy zarówno samodzielnego wyłonienia instytucji i zawarcia z nią umowy o zarządzanie PPK przez pracodawcę jak i sytuacji wyłonienia takiej instytucji w wyniku porozumienia z zakładową organizacją związkową bądź reprezentacją osób zatrudnionych.

Finansowanie składek PPK w JST

Ustawa o PPK określa poziom wpłat, jakich dokonuje zarówno pracownik, jak i pracodawca w PPK. Składka pracodawcy składa się z wpłaty podstawowej w wysokości 1,5% wynagrodzenia brutto pracownika oraz fakultatywnej dobrowolnej wpłaty dodatkowej w wysokości do 2,5% wynagrodzenia brutto pracownika. Wysokości wpłaty podstawowej pracodawca nie może obniżyć. Natomiast poziom dobrowolnej wpłaty dodatkowej oraz samo jej wpłacanie, pracodawca może samodzielnie ustalić na poziomie nie przekraczającym 2,5% wynagrodzenia brutto pracownika, przy czym wysokość ta nie musi być jednakowa dla wszystkich pracowników, a możliwe jest jej różnicowanie ze względu na przykład na staż pracy u danego pracodawcy lub w oparciu o postanowienia regulaminu wynagrodzeń. Wysokość dobrowolnej wpłaty dodatkowej może być także dowolnie modyfikowana przez pracodawcę, a także może on z niej zrezygnować, przy czym wymaga to jednak zmiany umowy o zarządzanie PPK. W takiej sytuacji zmieniona wysokość wpłaty dodatkowej obowiązuje od miesiąca następującego po miesiącu, w którym została dokonana zmiana. Co istotne, wpłaty finansowane przez podmiot zatrudniający nie są wliczane do wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Wpłaty te stanowią jednak dodatkowy przychód pracownika, jest więc od nich naliczany podatek dochodowy. Ustawodawca nie skorelował poziomu wpłaty podstawowej pracodawcy z poziomem zatrudnienia w instytucji czy firmie bądź z rodzajem pracodawcy – zarówno firmy prywatne, jak i jednostki sektora finansów publicznych, w tym także jednostki samorządu terytorialnego, wpłacają obowiązkowo 1,5% miesięcznego wynagrodzenia brutto pracownika.

Składka opłacana przez pracownika może być, odmiennie od składki pracodawcy, zmniejszona. Możliwe jest to tylko wtedy, jeśli pracownik zarabia poniżej 120% minimalnego wynagrodzenia za pracę (łączne wynagrodzenie uczestnika PPK osiągane z różnych źródeł, w 2020 roku jest to 3120 zł brutto). Wówczas wpłata podstawowa z wysokości 2% miesięcznego wynagrodzenia brutto może być obniżona do 0,5%. Ponadto pracownik może zadeklarować dobrowolną wpłatę dodatkową w wysokości do 2% miesięcznego wynagrodzenia brutto. Wpłata dodatkowa może być zadeklarowana w każdym momencie uczestnictwa w PPK i pracownik może z niej także w dowolnej chwili zrezygnować.
Ponadto każdemu uczestnikowi PPK państwo wpłaca na rachunek w PPK wpłatę powitalną  w wysokości 250 zł (warunkiem jej otrzymania jest uczestnictwo w PPK przez co najmniej 3 pełne miesiące kalendarzowe i dokonanie co najmniej 3 wpłat podstawowych, finansowanych przez uczestnika PPK za co najmniej 3 miesiące). Każdego roku uczestnik może otrzymać dopłatę doroczną w wysokości 240 zł – warunkiem jej przyznania jest to, by kwota wpłat podstawowych i dodatkowych w danym roku kalendarzowym jest równa co najmniej kwocie wpłat podstawowych należnych od 6-krotności minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w tym roku. Dla uczestników, którzy obniżyli wpłatę podstawową, ta kwota powinna wynosić co najmniej 25% powyższej kwoty.

Agata Sobolewska – Administratywista i politolog. Doradza przedstawicielom samorządu terytorialnego w zakresie współpracy z biznesem, w szczególności przy innowacyjnych projektach z zakresu m.in gospodarki odpadami, gospodarki wodnej, efektywności energetycznej czy rozwoju miast. Autorka kilkudziesięciu artykułów i książek poświęconych tematyce samorządowej.