Finansowanie dróg samorządowych wsparte dodatkowymi środkami

Przyjęcie przez Sejm na początku października ustawy o zmianie niektórych ustawy w celu przeciwdziałania społeczno-gospodarczym skutkom COVID-19 przyniosło dodatkowe środki jednostkom samorządu terytorialnego w formie zwiększonego maksymalnego limitu wydatków z budżetu państwa przeznaczonych na dofinansowanie Funduszu Dróg Samorządowych (FDS). W 2020 roku JST mogą liczyć na 5,4 mld złotych dofinansowania do zadań takich jak m.in. budowa dróg powiatowych, remont dróg gminnych, budowa mostów czy przebudowa dróg wojewódzkich o znaczeniu obronnym.

Fundusz Dróg Samorządowych jest instrumentem finansowym wspierającym finansowanie poprawy jakości dróg samorządowych. Stan dróg powiatowych i gminnych zidentyfikowany został przez rząd jako jedna z barier rozwojowych regionów, skutkując obniżeniem aktywności gospodarczej i inwestycyjnej oraz utrudniając dostęp do regionalnych i lokalnych centrów rozwoju, a co za tym idzie przyczyniając się do pogłębienia dysproporcji między regionami Polski.

Co można sfinansować środkami FDS?

Ubiegły rok był pierwszym rokiem realizacji zadań współfinansowanych środkami FDS. W ramach zadań finansowanych ze środków funduszu rozpoczęte zadania polegały na budowie, przebudowie lub remoncie dróg powiatowych bądź budowie, przebudowie lub remoncie dróg gminnych (odpowiednio nazywane zadaniami powiatowymi i zadaniami gminnymi), budowie mostów lokalizowanych w ciągach dróg wojewódzkich, dróg powiatowych lub dróg gminnych (zwane zadaniami mostowymi) oraz budowie, przebudowie lub remoncie dróg wojewódzkich, dróg powiatowych lub dróg gminnych o znaczeniu obronnym (zwane zadaniami obronnymi). Środki FDS mogą także, w ramach wymienionych zadań, obejmować przebudowę dróg wewnętrznych, by następnie te drogi zaliczyć do odpowiedniej kategorii dróg publicznych, budowę, przebudowę lub remont skrzyżowań z innymi drogami publicznymi. Z kolei w ramach zadań mostowych możliwe jest także dofinansowanie środkami funduszu budowy, przebudowy lub remontu dojazdu do mostu.

Wybór zadań do dofinansowania

Dofinansowanie zadania z FDS odbywa się na zasadach konkursowych i jego udzielenie warunkowane jest złożeniem wniosku o dofinansowanie przez właściwego zarządcę drogo w ramach przeprowadzanego naboru. Nabory na dofinansowanie zadań gminnych i zadań powiatowych ogłaszane są oddzielnie dla każdego województwa, a za przeprowadzanie naboru i ocenę wniosków o dofinansowanie odpowiadają wojewodowie. Wojewoda ogłasza go przynajmniej raz w roku, w ciągu 14 dni od otrzymania informacji o przewidywanej wysokości środków przeznaczonych na dofinansowanie zadań powiatowych oraz zadań gminnych na dane województwo, w tym zadań wieloletnich. Ocena wniosków o dofinansowanie zadań z FDS następuje w oparciu o szereg kryteriów, m.in. wpływ realizacji zadania na poprawę stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego, zapewnienie spójności sieci dróg publicznych, zwiększenie dostępności transportowej jednostek administracyjnych czy poprawę dostępności terenów inwestycyjnych. Komisja na ocenę wniosku o dofinansowanie ma 30 dni od dnia jego złożenia (bądź uzupełnienia czy poprawy wniosku). Na podstawie wyniku oceny komisji powstaje lista zadań powiatowych i zadań gminnych rekomendowanych do dofinansowania ze środków FDS – lista podstawowa, na której znajdują się zadania rekomendowane do dofinansowania o wysokości środków przeznaczonych na dofinansowanie w danym województwie. Ponadto na drugiej liście, liście rezerwowej, umieszczane są zadania rekomendowane do dofinansowania, które nie zmieściły się w wysokości środków przeznaczonych na dofinansowanie w danym województwie, do kwoty stanowiącej równowartość 50% kwoty tych środków.

Wysokość dofinansowania

Każda JST może otrzymać określony poziom dofinansowania zadania powiatowego czy zadania gminnego – maksymalnie 80% kosztów realizacji zadania. Ustalenie wysokości dofinansowania zadania z FDS odbywa się po uwzględnieniu dochodów własnych JST rozumianych jako dochody wskazane w art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, pomniejszone o wpłaty danej JST z przeznaczeniem na część równoważącą subwencji ogólnej i powiększone o przysługujące danej jednostce samorządu terytorialnego część wyrównawczą i część równoważącą subwencji ogólnej na mieszkańca tej jednostki. Kwotę wyliczoną na tej podstawie dla danej JST odnosi się w stosunku do średniego dochodu własnego JST danego szczebla w skali kraju, pomniejszonych o sumę wpłat JST danego szczebla na część równoważącą subwencji ogólnej i sumy przysługujących im części wyrównawczych i równoważących subwencji ogólnej na mieszkańca JST danego szczebla. Wszystkie kwoty ustalone są za rok poprzedzający rok bazowy, a liczba mieszkańców danej JST oraz liczba mieszkańców kraju ustalana jest według stanu na ostatni dzień roku poprzedzającego rok bazowy – ustalana przez Prezesa GUS. Jednocześnie kwota przyznanego dofinansowania na zadanie powiatowe bądź gminne wynosi maksymalnie 30 mln zł.

W 2020 roku rząd, w następstwie sytuacji gospodarczej spowodowanej COVID-19 oraz w związku ze zmniejszonymi dochodami JST przy równoczesnej konieczności poniesienia wydatków przez JST na działania zmierzające do przeciwdziałania pandemii i ograniczenia już występujących jej skutków, postanowił wesprzeć zadania inwestycyjne JST. Jedną z form wsparcia jest uchwalona 7 października 2020 r. ustawa o mianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania społeczno-gospodarczym skutkom COVID-19, której przepisy w odniesieniu do FDS przewidują zwiększenie w 2020 roku strumienia środków z budżetu państwa do Funduszu w wysokości 2,7 mld zł na realizację nowych zadań inwestycyjnych oraz 1 mld zł na realizację zadań gminnych i powiatowych (kwota 1,1 mld zł jest przyspieszonym zasileniem Funduszu, wcześniej planowanym na rok 2021). Łącznie w 2020 r. Fundusz Dróg Samorządowych zostanie zasilony dodatkową kwotą 3,8 mld zł.

Agata Sobolewska – Administratywista i politolog. Doradza przedstawicielom samorządu terytorialnego w zakresie współpracy z biznesem, w szczególności przy innowacyjnych projektach z zakresu m.in gospodarki odpadami, gospodarki wodnej, efektywności energetycznej czy rozwoju miast. Autorka kilkudziesięciu artykułów i książek poświęconych tematyce samorządowej.