Aktualności

Jak zawnioskować o środki Funduszu Inwestycji Lokalnych?

Właśnie ruszył nabór wniosków w ramach Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych (FIL), który potrwa do 10 sierpnia 2020 r. Dostępne środki zostaną skierowane na samorządowe inwestycje, a wsparcie w formie Funduszu jest elementem samorządowej tarczy antykryzysowej. Docelowo rząd wesprze jednostki samorządu terytorialnego kwotą 12 miliardów złotych. Niemal w ostatniej chwili przed startem pierwszego naboru wniosków samorządowcy dowiedzieli się o podwojeniu kwoty wsparcia – rząd zadecydował, by podwoić początkową pulę 6 mld złotych. Jednak dodatkowe środki w rządowym programie będą rozdysponowane w inny sposób, niż 6 mld dostępne w pierwszym naborze.

Niemal od początku epidemii COVID-19, samorządy podnosiły konieczność wsparcia ich działań dodatkowymi środkami oraz zaproponowania przez rząd instrumentów, które realnie pomogą samorządowym budżetom w trudnej sytuacji. Samorządy od wielu miesięcy wskazywały, że przyjęte na szczeblu ogólnokrajowym rozwiązania z zakresu m.in. obniżenia z 18% do 17% stawki podatku PIT czy zniesienia opodatkowania wynagrodzeń osób do 26 roku życia oraz reforma systemu gospodarki odpadami, pociągnęły za sobą zmniejszenie dochodów samorządów. Ponadto szereg zadań, jakie na JST nałożył rząd w zakresie zwalczania i zapobiegania COVID-19, także odcisnął się na samorządowych budżetach – Unia Metropolii Polskich w swoich wyliczeniach dotyczących zmniejszonego wpływu środków z podatków dochodowych PIT i CIT oraz podatków lokalnych w pięciu pierwszych miesiącach 2020 roku podała, że są one niższe o 8,6% niż uzyskane wpływy ze wskazanych źródeł w analogicznym okresie 2019 roku. Z kolei Związek Miast Polskich w swojej analizie  obejmującej budżety 130 miast podał, że w  czerwcu 2020 r. udziały w PIT były o 6 proc. niższe niż przed rokiem, podczas gdy w czerwcu 2019 r. wzrosły one aż o 24 proc. w porównaniu z czerwcem 2018 r.

Podstawa prawna FIL

FIL, jak wspomniano, jest elementem tarczy antykryzysowej 4.0. Instrument skierowany do samorządów mógł zostać uruchomiony na podstawie art. 65 ust. 28 ustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 568, 695, 1086 i 1262; dalej: Covid-19U). W tym przepisie Rada Ministrów otrzymała uprawnienie do wydania uchwały w sprawie wsparcia skierowanego na zadania inwestycyjne jednostek samorządu terytorialnego. Covid-19U wskazała także, że przedmiotowa uchwała Rady Ministrów określi zasady rozdziału i przekazywania wsparcia jednostkom samorządu terytorialnego oraz zakres, sposób i termin przedstawiania informacji o wykorzystaniu wsparcia. W uchwale Rada Ministrów zobowiązana została także do wskazania dysponenta części budżetowej lub ministra kierującego określonym działem administracji rządowej.

Środki Funduszu

Uchwała nr 102 Rady Ministrów z 23 lipca 2020 r. w sprawie wsparcia na realizację zadań inwestycyjnych przez jednostki samorządu terytorialnego (dalej: FILUchwała) określiła poziom środków Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 na wsparcie na inwestycyjne zadania dla jednostek samorządu terytorialnego na 12 mld złotych. Jednocześnie FILUchwała wskazała, że środki te skierowane będą do gmin i powiatów w wysokości odpowiednio 5 mld zł oraz 1 mld zł w przypadku pierwszego naboru wniosków. Kolejne 6 mld złotych (powiększone o ewentualne niewykorzystane środki będące do dyspozycji gmin i powiatów w pierwszym naborze wniosków) trafi do jednostek samorządu terytorialnego w ramach dofinansowania ze środków Rządowego Funduszu Inwestycji lokalnych.
Rada Ministrów określiła także kwoty wsparcia, o jakie maksymalnie ubiegać się mogą gminy i powiaty w przypadku pierwszego naboru, w którym do dyspozycji samorządów przekazano 6 mld zł. Maksymalną kwotę wsparcia dla danej gminy określa załącznik nr 1 do FILUchwała – gminy mogą liczyć na minimum 500 tys. zł wsparcia, a maksymalnie na 93 mln zł. W przypadku powiatów załącznik nr 2 do FILUchwała wskazuje, że wsparcie dla tych jednostek wyniesie od 500 tys. zł do 20 mln zł. Kwoty dla poszczególnych JST wyliczone są w oparciu o algorytm uwzględniający kondycję finansową jednostki, wysokość planowanych nakładów inwestycyjnych oraz liczbę ludności – w szczegółach określających algorytm wskazano, że podział łącznej puli środków inwestycyjnych dla gmin (tj. 5 mld zł) następuje proporcjonalnie do planowanych wydatków majątkowych gmin, z uwzględnieniem korekty z tytułu zamożności gminy. Z kolei w przypadku powiatów podział łącznej puli środków inwestycyjnych (w wysokości 1 mld zł) następuje proporcjonalnie do planowanych wydatków majątkowych powiatów, z uwzględnieniem korekty z tytułu zamożności powiatów.

Kolejne 6 mld złotych, które rząd przeznaczył na wsparcie jednostek samorządu terytorialnego w ramach FIL będzie przyznawane jednostkom w innym trybie, niż poprzez wyliczenie algorytmem. Przede wszystkim warto podkreślić, że FILUchwała określiła, że środki te dostępne będą dla jednostek samorządu terytorialnego – bez zawężania grona jednostek uprawnionych do skorzystania ze środków, jak w przypadku pierwszej puli środków. Określono jednocześnie minimalną wartość kosztorysową inwestycji finansowanej z tych środków na nie mniej niż 400 tys. złotych. Udzielenie wsparcia takim projektom tj. ocena wniosków i przekazanie premierowi rekomendacji co do wysokości przyznanych środków poszczególnym wnioskodawcom będzie zadaniem powołanej przez Prezesa Rady Ministrów Komisji do spraw Wsparcia Jednostek Samorządu Terytorialnego, w które skład wejdą przedstawiciele Prezesa Rady Ministrów, ministra właściwego do spraw gospodarki, finansów publicznych oraz rozwoju regionalnego. Na podstawie rekomendacji tejże Komisji, premier składał będzie dyspozycję wypłaty środków w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosków od jednostek samorządu terytorialnego przez wojewodę.

Przeznaczenie środków

Środki finansowe przyznane w ramach wsparcia będą mogły być przeznaczone wyłącznie na wydatki majątkowe jednostek samorządu terytorialnego i nie będę mogły być wykorzystane na refundację poniesionych już wydatków. Rada Ministrów określiła także, że wsparcie będzie mogło zostać przeznaczone na wkład własny do inwestycji finansowanych z udziałem innych środków publicznych, w zakresie w jakim zakładano finansowanie tego wkładu z dochodów jednostek, z zastrzeżeniem wskazanych powyżej warunków. Jeśli zaś jednostka samorządu terytorialnego będzie chciała wykorzystać wsparcie na inwestycje co do których zastosowanie mają przepisy o pomocy publicznej, wsparcie będzie mogło być przeznaczone na wkład własny o ile nie została jeszcze podpisana umowa na realizację projektu oraz nie spowoduje to przekroczenia pułapów intensywności pomocy publicznej.

W zamyśle autorów FIL, inwestycje wspierane środkami określonymi w FILUchwała powinny być skierowane na zadania poprawiające jakość życia lokalnych społeczności, m.in. żłobki, komunikację miejską, przedszkola czy szkoły, poprawa infrastruktury drogowej czy wodociągowo-kanalizacyjnej.

W przypadku drugiego naboru wniosków na wsparcie w postaci dofinansowania ze środków FIL, projekty zgłoszone przez jednostki samorządu terytorialnego będą  oceniane w oparciu o szereg wskazanych w FILUchwała kryteriów takich jak m.in. realizacja zasady zrównoważonego rozwoju, kompleksowość planowanych inwestycji, ograniczenie emisyjności i poziomu ingerencji planowanych inwestycji w środowisko, liczba osób, na które planowane inwestycje będą miały korzystny wpływ, zapewnienie dostępności w rozumieniu ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz. U. z 2020 r. poz. 1062).

Jak wnioskować o środki?

Wsparcie w postaci FIL w pierwszym naborze udzielane jest wyłącznie na wniosek jednostki – gminy bądź powiatu. Składa się go przez  elektroniczną skrzynkę podawczą do prezesa Rady Ministrów za pośrednictwem wojewody. Wzór wniosku dołączony jest do FILUchwała i został skonstruowany tak, by maksymalnie uprościć procedurę aplikowania o środki. We wniosku należy  określić: nazwę jednostki samorządu terytorialnego i podać kod TERYT, kwotę wnioskowanych środków i wpisać numer konta urzędu. W przypadku naboru dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego dodatkowo należy m.in. określić przedmiot inwestycji (wraz z krótkim opisem), planowany miesiąc i rok rozpoczęcia inwestycji (choć nie ma wskazanego terminu wykorzystania środków, pomysłodawcy FIL przewidują, że środki powinny zostać wydatkowane do końca 2022 roku), szacowany koszt inwestycji, relację kosztu inwestycji do planowanych dochodów ogółem danej jednostki w roku rozpoczęcia realizacji inwestycji. Ponadto należy wskazać klasyfikację budżetową wydatków na planowaną inwestycję oraz procentowy udział wydatków z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 w wartości planowanej inwestycji. Rząd przewiduje, że środki FIL, o które w pierwszej turze zawnioskują powiaty i gminy pojawią się na kontach tych jednostek jeszcze  we wrześniu 2020 roku – Prezes Rady Ministrów, na podstawie otrzymanej od wojewody informacji (która wojewoda składa do premiera do 17 sierpnia), w terminie do dnia 31 sierpnia 2020 r. składa dyspozycję wypłaty środków.

Pierwszy nabór wniosków jest prowadzony od 27 lipca i potrwa do 10 sierpnia 2020 roku. Termin drugiego naboru, dostępnego dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego, będzie ogłoszony przez Prezesa Rady Ministrów, a informacja o nim zostanie zamieszczona w BIP KPRM co najmniej 30 dni przed dniem upływu terminu naboru wniosków. W 2020 roku ogłoszone zostaną co najmniej dwa terminy naboru wniosków na wsparcie z FIL w ramach wsparcia z puli środków dostępnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego.

Agata Sobolewska – Administratywista i politolog. Doradza przedstawicielom samorządu terytorialnego w zakresie współpracy z biznesem, w szczególności przy innowacyjnych projektach z zakresu m.in gospodarki odpadami, gospodarki wodnej, efektywności energetycznej czy rozwoju miast. Autorka kilkudziesięciu artykułów i książek poświęconych tematyce samorządowej.