Wracamy do pracy w dobie koronawirusa – zalecenia Głównego Inspektora Pracy

„Odmrażanie” poszczególnych sektorów gospodarki i powrót do normalnego funkcjonowania dla coraz większej liczby przedsiębiorstw w warunkach ciągle trwającego stanu epidemii okazuje się być dużym wyzwaniem a nie prostym uruchomieniem działalności. Godzenie potrzeby sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstwa z koniecznością stosowania całego katalogu środków, mających na celu minimalizację możliwości  zakażeń w środowisku pracy, znalazło odzwierciedlenie w specjalnie w tym celu wydanych w dniu 6 maja br. wytycznych Głównego Inspektora Pracy.

Etapy powrotu do pracy

Przygotowanie do reaktywowania normalnej działalności firmy zostało podzielone na kilka etapów.

Po pierwsze pracodawcy powinni dokonać ponownej oceny lub aktualizacji ryzyka zawodowego uwzględniającego nowe zagrożenia wynikające przede wszystkim ze stanu epidemii, w tym również zagrożenia dla zdrowia psychicznego pracowników.

Po drugie powinni przyjąć programy (plany) działań łączących możliwość normalnego funkcjonowania firmy ze stosowaniem odpowiednich środków bezpieczeństwa i kontroli.

Po trzecie skutecznie egzekwować od pracowników stosowanie się do nowych reguł ustalonych w programach (planach).

Wśród środków bezpieczeństwa, na które pracodawcy powinni zwrócić szczególną uwagę Główny Inspektor Pracy wymienia następujące:

• Środki techniczne (np. fizyczne oddzielenie od siebie stanowisk pracy, zapewnienie odpowiedniej przestrzeni między pracownikami),
• Środki organizacyjne (np. utrzymywanie, a w miarę możliwości, zwiększenie zasięgu stosowania pracy zdalnej, wprowadzenie zmianowości na stanowiskach dotychczas jednozmianowych, wprowadzanie dodatkowych przerw w pracy i różnicowania godzin ich wykorzystania, zmiana procedur w taki sposób, aby ograniczała konieczność gromadzenia się pracowników w jednym czasie i miejscu),
• Środki ochrony osobistej (maski, przyłbice itp.),
• Typowe działania przeciwepidemiczne, takie jak zapewnienie wszystkim pracownikom środków dezynfekcyjnych, częste dezynfekowanie pomieszczeń różnych elementów których dotykają pracownicy,
• Środki behawioralne tj. obserwacja przestrzegania nowych reguł i reagowanie na przypadki ich naruszania.

O tych nowych regułach pracownicy powinni być poinformowani przed dopuszczeniem do pracy.

Wszystkie przedsięwzięcia powinny być ukierunkowane na maksymalne uwzględnienie w środowisku pracy wszystkich tych zakazów i ograniczeń związanych z epidemią, które wprawdzie powinny być powszechnie znane (np. separacja, częste mycie rąk itp.), ale w środowisku pracy przestrzeganie ich wszystkich bywa trudniejsze.

Zalecenia dla osób tzw. podwyższonego ryzyka

Wśród zaleceń są również i takie, co do których można mieć wątpliwości (nie co do słuszności ale możliwości skutecznej ich realizacji). Np. w zaleceniach wymienia się grupy osób tzw. podwyższonego ryzyka, których wnioski o pracę w domu powinny być uwzględniane w pierwszej kolejności, m.in. chorzy onkologicznie, kardiologicznie itp. Problem polega jednak na tym, że pracodawca nie dysponuje takimi danymi (RODO!!!). W takich sytuacjach pozostaje pracodawcy stosowny komunikat do pracowników i być może zainteresowani sami się zgłoszą.

Nie zmienia to jednak ogólnej oceny, że wprawdzie zalecenia mają bardzo ogólnych charakter, to jednak niejednego pracodawcę skłonią do refleksji. I o to w nich chodzi.

Czy pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikowi maseczki i rękawiczki do pracy?

Ogólnie rzecz biorąc obowiązek zakrywania ust i nosa dotyczy tzw. przestrzeni publicznej tj. ogólnodostępnej. Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 2 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. poz. 792) wprowadzają jednak odstępstwa od tego obowiązku. W odniesieniu do pracodawców najważniejsze odstępstwa to zwolnienie z obowiązku zakrywania ust i nosa:

• osób wykonujących czynności zawodowe, służbowe lub zarobkowe,
• w budynkach, zakładach, obiektach, placówkach i targowiskach (straganach), zakładach pracy,
• w budynkach użyteczności publicznej przeznaczonych na potrzeby: administracji publicznej, wymiaru sprawiedliwości, kultury, kultu religijnego, oświaty, szkolnictwa wyższego, nauki, wychowania, opieki zdrowotnej, społecznej lub socjalnej, obsługi bankowej, handlu, gastronomii, usług, w tym usług pocztowych lub telekomunikacyjnych, turystyki, sportu, obsługi pasażerów w transporcie kolejowym, drogowym, lotniczym, morskim lub wodnym śródlądowym.

WAŻNE! Powyższe zwolnienia nie dotyczą osób wykonujących bezpośrednią obsługę klientów lub interesantów w czasie jej wykonywania.

Wprawdzie adresatem przepisu nakazującego zakrywanie ust i nosa są osoby wykonujące czynności bezpośredniej obsługi, ale nie ulega wątpliwości, że odpowiednie środki ochrony (maseczki) powinien zapewnić pracodawca. Nakaz dotyczy bowiem procesu pracy. Odmienne stanowisko kolidowałoby z zasadą ryzyka ekonomicznego i osobowego pracodawcy.

Niezależnie od tego pracodawcy powinni pamiętać, że pozostaje w mocy nakaz zapewnienia przez pracodawców wszystkim osobom zatrudnionym, i to niezależnie od podstawy zatrudnienia (tj. również na podstawie umów cywilnoprawnych) jednorazowych rękawiczek lub środków do dezynfekcji rąk.

Autor: Grzegorz Orłowski, radca prawny konsultant w firmie Orlowski-Patulski-Walczak Sp. z o.o.