Aktualności

Zaprzestanie czynności przez sądy i rozpoznawanie tylko spraw pilnych z powodu COVID-19

 

Przepis art. 14a KoronawirusU reguluje kwestie związane z zaprzestaniem czynności przez sądy. Zgodnie z art. 14a ust. 1 KoronawirusU w przypadku całkowitego zaprzestania czynności przez sąd powszechny z powodu COVID-19 prezes sądu apelacyjnego może wyznaczyć inny sąd równorzędny, położony na obszarze tej samej apelacji, jako właściwy do rozpoznawania spraw pilnych należących do właściwości sądu, który zaprzestał czynności – mając na względzie zapewnienie prawa do sądu oraz warunki organizacyjne sądów. Wyznaczenia dokonuje się na czas oznaczony, wynikający z przewidywanego okresu zaprzestania czynności. Natomiast w przypadku całkowitego zaprzestania czynności przez wszystkie sądy powszechne na obszarze apelacji z powodu COVID-19 Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, na wniosek prezesa sądu apelacyjnego, na którego obszarze sądy zaprzestały czynności, wyznacza inny sąd równorzędny, położony w miarę możliwości na obszarze sąsiedniej apelacji, jako właściwy do rozpoznawania spraw pilnych należących do właściwości sądu, który zaprzestał czynności – mając na względzie zapewnienie prawa do sądu oraz warunki organizacyjne sądów. Wyznaczenia dokonuje się na czas oznaczony, wynikający z przewidywanego okresu zaprzestania czynności.

W odniesieniu do spraw cywilnych za sprawy pilne uważa się sprawy:

– o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką (art. 14a ust. 4 pkt 9 KoronawirusU); o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (art. 14a ust. 4 pkt 10 KoronawirusU);

– wniosków o ustanowienie kuratora w celu reprezentowania interesów małoletnich w postępowaniu przed sądem lub innym organem w sprawach pilnych (art. 14a ust. 4 pkt 14 KoronawirusU);

– przesłuchania przez sąd osoby w trybie zabezpieczenia dowodu lub co do której zachodzi obawa, że nie będzie można jej przesłuchać na rozprawie (art. 14a ust. 4 pkt 16 KoronawirusU).

Przepis art. 14a ust. 5 KoronawirusU nie będzie miał zastosowania w sprawach cywilnych, ponieważ zgodnie z tym przepisem odsyła do art. 14a ust. 3 KoronawirusU regulującego możliwość (w przypadku całkowitego zaprzestania czynności przez wojewódzki sąd administracyjny z powodu COVID-19) wyznaczenia przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego innego wojewódzkiego sądu administracyjnego, jako właściwego do rozpoznawania spraw pilnych należących do właściwości sądu, który zaprzestał czynności.

Sąd, który całkowicie zaprzestał czynności z powodu COVID-19, przekazuje akta spraw pilnych wszczętych i niezakończonych sądowi wyznaczonemu jako sąd właściwy w trybie ust. 1-3 (art. 14a ust. 7 KoronawirusU). Sąd wyznaczony jako sąd właściwy w trybie ust. 1-3 do rozpoznawania spraw pilnych pozostaje właściwy do zakończenia postępowania w danej instancji (art. 14a ust. 8 KoronawirusU).

Prezes właściwego sądu może zarządzić rozpoznanie każdej sprawy jako pilnej, jeżeli jej nierozpoznanie mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt, poważną szkodę dla interesu społecznego, albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną, a także gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości.

Delegowanie sędziów

Z kolei przepis art. 14b KoronawirusU reguluje możliwość delegowania sędziów. Stosownie do przepisu art. 14b ust. 1 KoronawirusU prezes sądu apelacyjnego może delegować sędziego sądu rejonowego, sędziego sądu okręgowego lub sędziego sądu apelacyjnego, za jego zgodą, do pełnienia obowiązków sędziego w innym sądzie rejonowym, sądzie okręgowym lub sądzie apelacyjnym, na czas określony, do rozpoznawania spraw, o których mowa w art. 14a ust. 4 KoronawirusU, jeżeli z powodu COVID-19 wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości.

Odmienne traktowanie spraw nieuznawanych za pilne

KoronawirusU odmiennie reguluje kwestie związane z rozpoznawaniem spraw pilnych oraz pozostałych spraw, które nie są traktowane, stosownie do ww. przepisów, jako sprawy pilne. Celem przedmiotowej regulacji jest także nienarażanie na zarażenie wirusem w związku z rozpoznawaniem spraw przez sądy.

Terminy, które podlegają przedłużeniu

Natomiast zagadnienie terminów o charakterze ustawowym, które nie podlegają przedłużeniu, zostało uregulowane w art. 15zzs ust. 4 KoronawirusU, zgodnie z którym –  w okresie, o którym mowa w ust. 1 sąd lub podmiot, prowadzący odpowiednio postępowanie, może wyznaczyć stronie termin do dokonania czynności lub zarządzić bieg terminu określonego ustawą z możliwością określenia go na czas dłuższy niż przewidziany ustawą, jeżeli wymaga tego interes publiczny lub ważny interes strony albo kontrolowanego. Regulacja taka może budzić obawy w zakresie zapewnienia prawidłowej ochrony prawnej. Wszelkie czynności w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 są skuteczne (w art. 15zzs ust. 5 KoronawirusU), a jedynie nie przeprowadza się rozpraw ani posiedzeń jawnych, z wyjątkiem rozpraw i posiedzeń jawnych w sprawach pilnych (w art. 15zzs ust. 5 KoronawirusU). Zasadny jest pogląd, że „ograniczenie prawa do sądu w czasie pandemii – nieuzasadnione faktycznymi możliwościami realizacji tego prawa z zachowaniem bezpieczeństwa epidemicznego – uderzałoby w obywateli i ich podstawowe prawa” (J. Bitner, K. Kurosz, R.Terlecki, Prawo do sądu w czasie epidemii: sprawy pilne a zawieszenie terminów, Legalis).

Zaprzestanie czynności a środki mające na celu zapobieganie bezczynności sądów i innych podmiotów prowadzących postępowanie

Zaprzestanie czynności przez sąd, organ lub podmiot, prowadzącego odpowiednio postępowanie lub kontrolę, w okresie, o którym mowa w ust. 1, nie może być podstawą wywodzenia środków prawnych dotyczących bezczynności, przewlekłości lub naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (art. 15zzs ust .8 KoronawirusU).

W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19:

1) przepisów o bezczynności organów oraz o obowiązku organu i podmiotu, prowadzących odpowiednio postępowanie, do powiadamiania strony lub uczestnika postępowania o niezałatwieniu sprawy w terminie nie stosuje się;

2) organom lub podmiotom prowadzącym odpowiednio postępowanie nie wymierza się kar, grzywien ani nie zasądza się od nich sum pieniężnych na rzecz skarżących za niewydanie rozstrzygnięć w terminach określonych przepisami prawa.

prof. nadzw. UWr dr hab. Izabella Gil